Tác phẩm du ký “Một chiến dịch ở Bắc Kỳ”: Giá trị về một thời đoạn

VHO- Với tâm hồn của một nghệ sĩ, những điều mới lạ về cảnh vật và con người vùng đất Viễn Đông xa xôi mà “ở Pháp biết bao người nhắc tới” đã được bác sĩ Hocquard khắc họa qua những câu chuyện lý thú và hàng trăm bức ảnh đặc sắc.

 Cuốn sách chứa nhiều tư liệu quý về cuộc sống văn hóa, xã hội Việt Nam một thời

 Bởi vậy, Một chiến dịch ở Bắc Kỳ không chỉ là áng văn du ký hấp dẫn mà còn là nguồn tư liệu quý giá về đời sống văn hóa, xã hội hai miền Bắc - Trung Việt Nam cuối thế kỷ XIX.

Là cuốn sách đầu tiên trong Tủ sách Đông Dương của Công ty cổ phần Văn hóa Đông A vừa mới ra mắt bạn đọc, Một chiến dịch ở Bắc Kỳ tái hiện lại con người, cảnh vật cùng những nét phong tục, tập quán, lối sống, nghề nghiệp, nếp sinh hoạt của xã hội Bắc Kỳ và Trung Kỳ cuối thế kỷ XIX, qua những ghi chép lý thú và minh họa độc đáo của tác giả Charles-Édouard Hocquard, thầy thuốc quân y người Pháp. Hocquard có mặt ở Việt Nam trong khoảng 26 tháng (1884-1886). Bên cạnh túi đồ nghề y tế, ông mang theo mình chiếc máy ảnh như một người bạn đồng hành. Với tâm hồn của một nghệ sĩ, những điều mới lạ về cảnh vật và con người của vùng đất Viễn Đông xa xôi mà “ở Pháp biết bao người nhắc tới” đã được ông khắc họa lại qua những câu chuyện lý thú và hàng trăm bức ảnh đặc sắc.

Đó là hành trình rong ruổi qua nhiều tỉnh thành từ Bắc Kỳ đến Trung Kỳ, từ vùng châu thổ đến các bản làng miền núi, từ các con lộ đến đường mòn, từ đồi trọc đến những cánh đồng bát ngát... Trên hành trình này, tác giả có cơ hội gặp gỡ, tiếp xúc đủ mọi tầng lớp người và đã ghi chép, tìm hiểu, cũng như chụp lại toàn cảnh địa dư, phong tục, tập quán, tín ngưỡng, lối sống, nghề nghiệp, nếp sinh hoạt cùng những đền chùa, thành quách hay những di sản mà nay đã trở thành quá khứ...

Tác giả cũng quan tâm đến các công trình kiến trúc chẳng những ở Hà Nội mà cả ở những nơi đã đặt chân tới, đáng quý là những dòng mô tả và cả hình ảnh của những công trình nay không còn nữa như chùa Báo Ân, cửa Nam thành Hà Nội, cửa Nam Quan ở Lạng Sơn, cung Bảo Định ở Huế...

Nhìn lại những hình ảnh, câu chuyện mà Hocquard đã kể lại, chúng ta có thể hình dung phần nào nét văn hóa, đời sống của đất nước trong một thời đoạn. Đặt tên sách là Một chiến dịch ở Bắc Kỳ, nhưng thực tế tác giả tham gia tới bốn chiến dịch dài ngắn khác nhau, trong đó có tới ba cuộc giao chiến ác liệt.

Xuất hiện lần đầu bằng tiếng Pháp trên tạp chí Le Tour du Monde (Vòng quanh thế giới) với nhan đề Trente Mois au Tonkin (Ba mươi tháng ở Bắc Kỳ). Đến năm 1892, tác giả sửa nhan đề thành Une campagne au Tonkin (Một chiến dịch ở Bắc Kỳ) và được nhà xuất bản Hachette (Paris) ấn hành. Lần đầu tiên được dịch và phát hành ở Việt Nam, ấn phẩm này được Đông A sao chụp, trình bày theo đúng ấn bản ban đầu của nhà Librairie Hachette năm 1892 với 230 hình minh họa được in chính xác như màu nguyên bản. Đặc biệt, bản dịch còn bổ sung thêm 45 bức ảnh độc đáo do tác giả chụp, vốn không có trong bản gốc, nhằm giúp độc giả có được hình dung trọn vẹn hơn về đất nước đầu thời Đông Dương.

Theo dịch giả Đinh Khắc Phách: “Một cuốn sách viết cho người Pháp đọc, hẳn bác sĩ Hocquard không thể ngờ rằng có ngày tác phẩm của ông lại giúp người Việt Nam hình dung được phần nào về đất nước mình hàng trăm năm trước. Dù tác phẩm không tránh khỏi sai sót, bởi chỉ với thời gian tác giả sinh sống khoảng 2 năm, lại phải thực hiện nhiệm vụ chính là chăm sóc thương bệnh binh, không có điều kiện đi sâu tìm hiểu kỹ càng, nhưng với những giá trị quý báu về mặt tư liệu của nó, có thể nói đây là một tác phẩm quý giá, đáng để tham khảo”. 

 NGỌC HÀ